ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΠΑΘΕΙΑ (Χ.Α.Π)

Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μια προοδευτική, απειλητική για τη ζωή, χρόνια πάθηση των πνευμόνων που χαρακτηρίζεται από τη στένωση των αεραγωγών και την καταστροφή του πνευμονικού ιστού με αποτέλεσμα την παρεμπόδιση της κυκλοφορίας του αέρα στους πνεύμονες. Η ΧΑΠ είναι μία σύγχρονη πανδημία που προκαλείται κατά κύριο λόγο από το κάπνισμα. Αποτελεί την τρίτη αιτία θανάτου παγκοσμίως σήμερα σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, με τον αριθμό των θανάτων από τη ΧΑΠ να αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά τις επόμενες δεκαετίες.

Η διαδικασία της σπιρομέτρησης είναι απλή και με την καλή συνεργασία του εξεταζομένου διαρκεί συνήθως λιγότερο από 10 λεπτά. Ο ασθενής καλείται να πάρει βαθιά ανάσα μέσω ενός επιστομίου που προσαρμόζεται στα χείλη του και στη συνέχεια να βγάλει βίαια και απότομα τον αέρα για τα επόμενα 6 δευτερόλεπτα. Αν η εξέταση δείξει ότι η ποσότητα αέρα που εκπνέει το άτομο είναι χαμηλή, μπορεί να υποδηλώνεται στένωση των αεραγωγών και πρώιμο στάδιο ΧΑΠ.

Τα συνηθεστέρα συμπτώματα της ΧΑΠ είναι η δύσπνοια (δυσκολία στην ανάσα, λαχάνιασμα) και ο χρόνιος βήχας, με ή χωρίς φλέγμα. Δυστυχώς τα συμπτώματα συχνά υποτιμούνται καθώς ο ασθενής αποδίδει λανθασμένα πολλά από αυτά στο πέρασμα της ηλικίας, στα περιττά κιλά, στην κακή φυσική κατάσταση ή σε νοσήματα που μπορεί να συνυπάρχουν με αποτέλεσμα να καθυστερεί την επίσκεψή του στο γιατρό. Η υποδιάγνωση και η ελλιπής θεραπεία αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για την υψηλή νοσηρότητα και θνητότητα της ΧΑΠ. Καθώς η νόσος εξελίσσεται ενδέχεται να προκύψει κόπωση, ανορεξία και απώλεια βάρους με την πάροδο του χρόνου. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό της ασθένειας είναι οι περίοδοι επιδείνωσης των συμπτωμάτων, γνωστές ως παροξύνσεις. Αυτές μπορούν να προκληθούν από λοιμώξεις ή έκθεση σε υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση. Τα συμπτώματα της ΧΑΠ επιδεινώνονται με το πέρασμα του χρόνου και οι επαναλαμβανόμενες εξάρσεις οδηγούν σε γρηγορότερη έκπτωση της λειτουργικής ικανότητας του πνεύμονα.

•Εάν είναι >40 ετών ή έχει υπάρξει καπνιστής. •Εάν παρουσιάζει βήχα, δύσπνοια, συριγμό («σφύριγμα στην ανάσα»), αίσθημα βάρους στο στήθος. •Εάν πάσχει από γνωστό αναπνευστικό νόσημα για την παρακολούθηση της νόσου, εκτίμηση της προόδου της και πιθανή τροποποίηση φαρμακευτικής αγωγής. •Στα πλαίσια προληπτικού ελέγχου αναπνευστικής λειτουργίας για να χρησιμοποιηθεί ως έλεγχος αναφοράς για μελλοντική χρήση.

Η ΧΑΠ προκαλείται από παράγοντες που προκαλούν φλεγμονή στους πνεύμονες. Αυτοί είναι οι εξής: ΚΑΠΝΙΣΜΑ Αποτελεί τον κύριο παράγοντα κινδύνου για τη ΧΑΠ. Περίπου 40-50% των δια βίου καπνιστών θα εμφανίσουν ΧΑΠ, σε σύγκριση με το 10% των ανθρώπων που δεν έχουν καπνίσει ποτέ. Δεν πρόκειται να εμφανίσουν όλοι οι καπνιστές την ασθένεια, το οποίο υποδηλώνει ότι η γενετική διαδραματίζει και αυτή κάποιο ρόλο στο αν είναι κάποια άτομα πιο ευαίσθητα από άλλα. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚH EΚΘΕΣΗ Περίπου το 15-20% των περιπτώσεων ΧΑΠ σχετίζονται με έκθεση σε επαγγελματική σκόνη, χημικές ουσίες, ατμούς ή άλλους αέριους ρύπους στο χώρο εργασίας τα οποία μπορούν να προκαλέσουν ΧΑΠ. ΕΞΩΤΕΡΙΚH ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚH ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚH ΡΥΠΑΝΣΗ Τα άτομα με ΧΑΠ έχουν υψηλό κίνδυνο επιδείνωσης των συμπτωμάτων τους όταν υπάρχουν υψηλά επίπεδα εξωτερικής ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η εσωτερική ατμοσφαιρική ρύπανση από τη χρήση καυσίμων βιομάζας για μαγείρεμα και θέρμανση αποτελεί και αυτή παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη ΧΑΠ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚH ΚΑΤAΣΤΑΣΗ Έρευνες έχουν δείξει ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης ΧΑΠ σχετίζεται με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο και εισόδημα. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι αυτό οφείλεται σε παράγοντες όπως η διατροφή, ο υπερπληθυσμός και η ατμοσφαιρική ρύπανση. ΠΡΩΤΑ ΧΡOΝΙΑ ΖΩHΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟI ΠΑΡAΓΟΝΤΕΣ Οι λοιμώξεις των πνευμόνων στα πρώτα χρόνια της ζωής και οι μητέρες που καπνίζουν αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για τη ΧΑΠ. ΓΕΝΕΤΙΚΟI ΠΑΡAΓΟΝΤΕΣ Η σύσταση των γονιδίων ενός ατόμου μπορεί να σημαίνει ότι είναι πιο επιρρεπές στην εμφάνιση ΧΑΠ. Το πιο εκτενώς μελετημένο γενετικό πρόβλημα που συνδέεται με τη ΧΑΠ είναι μια ασθένεια που ονομάζεται ανεπάρκεια άλφα-1 αντιθρυψίνης, κληρονομική ασθένεια στην οποία το άτομο δε διαθέτει την πρωτεΐνη που είναι γνωστή ως άλφα-1 αντιθρυψίνη.

Η ΧΑΠ προκαλείται μόνιμη, μη αναστρέψιμη βλάβη στους πνεύμονες και επομένως δεν υπάρχει μέχρι σήμερα θεραπεία. Ωστόσο, με την κατάλληλη χρόνια φαρμακευτική αγωγή επιτυγχάνεται μείωση της βαρύτητας των συμπτωμάτων, πρόληψη των παροξύνσεων και βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η διαχείριση της ασθένειας περιλαμβάνει: •Διακοπή καπνίσματος και μείωση της έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση •Βελτίωση της ικανότητας άσκησης •Φαρμακοθεραπεία με εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά και κορτικοστεροειδή. •Αντιβιοτικά και αποχρεμπτικά κλπ. φάρμακα χρησιμοποιούνται ενίοτε σε παροξύνσεις της νόσου και όχι ως βασική θεραπεία της ΧΑΠ. •Οξυγονοθεραπεία σε προχωρημένα στάδια της νόσου.

Η διάγνωση της ΧΑΠ γίνεται μέσω μία ανώδυνης και αναίμακτης διαγνωστική εξέτασης που ονομάζεται σπιρομέτρηση σε συνδυασμό με την κλινική εξέταση και την καταγραφή του λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης, ο ασθενής θα κληθεί καταρχάς να απαντήσει σε ένα ερωτηματολόγιο δύσπνοιας (CAT, mMRC) για την αξιολόγηση της βαρύτητας των συμπτωμάτων του και τον καθορισμό της θεραπείας. Άλλες διαγνωστικές εξετάσεις όπως η ακτινογραφία θώρακος ή η οξυμετρία (ανώδυνη μέτρηση του κορεσμού του οξυγόνου από το δάκτυλο του ασθενούς μέσω παλμικού οξύμετρου) θα δείξουν το πρόβλημα όταν είναι ήδη προχωρημένο.

Η αναγνώριση των παραγόντων κινδύνου και η πρόληψη της έκθεσης σε αυτούς τους παράγοντες αποτελεί το πιο σημαντικό βήμα για την πρόληψη της νόσου. Η εξέλιξη της νόσου μπορεί να περιοριστεί μέσω: •Εφαρμογή προγραμμάτων διακοπής καπνίσματος •Πρόληψη της έκθεσης σε παθητικό κάπνισμα για αγέννητα μωρά και βρέφη •Μείωση της έκθεσης στην εξωτερική ατμοσφαιρική ρύπανση (και την εσωτερική ατμοσφαιρική ρύπανση από καύσιμα βιομάζας σε αναπτυσσόμενες χώρες) •Πρόληψη παροξύνσεων της ΧΑΠ – Εμβολιασμοί έναντι γρίπης και πνευμονιόκοκκου.